Οστά & Οστεοπόρωση (Ι)

15 Αυγούστου 2023

15 Αυγούστου, 2023

Τα οστά σου είναι ζωντανός ιστός και αποτελούνται από μία πρωτεϊνική μήτρα η οποία περιέχει αποθηκευμένο ασβέστιο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και φθόριο- με το ασβέστιο να βρίσκεται σε μεγαλύτερη αφθονία. Ανάμεσα στις πολλές λειτουργίες που έχει ο σκελετός σου, δημιουργεί ένα προστατευτικό δίκτυο το οποίο επιτρέπει:

Την πρόσδεση των μυών και των ιστών
Την αποθήκευση θρεπτικών συστατικών και ενέργειας
Την παραγωγή κυττάρων του αίματος που βοηθούν στην άμυνα του οργανισμού.

Τα οστά αναπροσαρμόζονται συνεχώς κατά την διάρκεια της ζωής σου, και η διαδικασία αυτή συμβαίνει με διαφορετικό ρυθμό. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας ο οστικός ανασχηματισμός είναι μεγαλύτερος από την οστική απορρόφηση. Αντίθετα κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής, η οστική απορρόφηση συμβαίνει με μεγαλύτερο ρυθμό από τον οστικό ανασχηματισμό, με αποτέλεσμα να μειώνεται η οστική πυκνότητα κατά 0,5% τον χρόνο.

Τι είναι η οστεοπόρωση; Προσβάλλει μόνο γυναίκες; + -

Στις γυναίκες, η απώλεια της οστικής μάζας επιταχύνεται μετά την εμμηνόπαυση.

Αυτό συμβαίνει λόγω της μείωσης των οιστρογόνων τα οποία έχουν προστατευτική δράση στον οστικό σχηματισμό. Η χρόνια απώλεια της οστικής μάζας οδηγεί σε χαμηλή οστική πυκνότητα και η αλλοίωση του οστικού ιστού οδηγεί στην οστεοπόρωση. Θα πρέπει να γνωρίζεις ότι η οστεοπόρωση είναι μία ασθένεια η οποία προσβάλλει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, άνδρες και γυναίκες. Χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και αλλοίωση της μικροαρχιτεκτονικής του οστικού ιστού.

Στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι 30 εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν οστεοπόρωση μέχρι το 2050. Αυτός ο αριθμός θα συνεχίσει να αυξάνεται καθώς αυξάνεται η μέση ηλικία του πληθυσμού, με τεράστιο κόστος για το σύστημα δημόσιας υγείας. Η θεραπεία για την οστεοπόρωση περιλαμβάνει τη λήψη φαρμάκων και την αλλαγή του τρόπου ζωής.

Στην Ελλάδα, το 30% των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών πάσχει κλινικά από τη νόσο, ενώ άνδρες (11%) και γυναίκες (19%), άνω των 60 ετών, παρουσιάζουν οστεοπόρωση. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 25% των γυναικών ηλικίας άνω των 70 ετών εμφανίζει κατάγματα οφειλόμενα κατά κύριο λόγο στην οστεοπόρωση.

Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες ανάπτυξης της οστεοπόρωσης; + -

Μη τροποποιήσιμοι παράγοντες:

Οικογενειακό ιστορικό
Εμμηνόπαυση
Τροποποιήσιμοι παράγοντες:
Διατροφή (μέσω της απαραίτητης πρόσληψης ασβεστίου και βιταμίνης D- απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τον οστικό ανασχηματισμό)
Χαμηλή φυσική δραστηριότητα
Κάπνισμα
Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
Υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης

Στο οικογενειακό ιστορικό και την εμμηνόπαυση δεν μπορείς να παρέμβεις.

Σε όλους τους υπόλοιπους παράγοντες, που βρίσκονται στα πλαίσια του τρόπου ζωής σου είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επέμβεις όσο το δυνατόν νωρίτερα, ώστε να μειώσεις τον κίνδυνο για οστεοπόρωση σε επόμενο στάδιο ζωής.

Πόση ποσότητα ασβεστίου χρειάζομαι και με ποια τρόφιμα μπορώ να καλύψω τις ανάγκες μου;

Το ασβέστιο είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό και ένα από τα κυριότερα στοιχεία για τον οστικό σχηματισμό στο σώμα. Συμμετέχει σε πολλές λειτουργίες του σώματος με κυριότερη τη συμμετοχή του στην οστική υγεία. Επομένως η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου σε όλα τα στάδια ζωής είναι απαραίτητη. Κάθε μέρα χάνεις ασβέστιο μέσω το δέρματος, των νυχιών, των μαλλιών, του ιδρώτα, της ούρησης και των κοπράνων. Το σώμα σου δεν μπορεί να παράγει ασβέστιο, άρα πρέπει να το πάρεις από τα τρόφιμα. Εάν υπάρχει έλλειψη ασβεστίου στη διατροφή σου το σώμα σου παίρνει ασβέστιο από τα οστά ώστε να καλύψει τις υπόλοιπες ανάγκες του. Εάν αυτό συμβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να μειωθεί η οστική πυκνότητα και να αυξηθεί ο κίνδυνος για οστεοπόρωση. Πολλές μελέτες και μεταναλύσεις δείχνουν ότι η πρόσληψη ασβεστίου από τη διατροφή είναι σημαντική ένδειξη για την οστική πυκνότητα.

Πίνακας 1: Συνιστώμενη πρόσληψη

θα σου δώσει μία εικόνα για την ποσότητα ασβεστίου που χρειάζεται ένας άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του:

Τα άτομα που έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανεπάρκεια ασβεστίου είναι οι αυστηρά χορτοφάγοι, όσοι ακολουθούν μία δίαιτα αποκλεισμού λακτόζης/γάλακτος, όσοι έχουν ήδη οστεοπόρωση, κοιλιοκάκη ή κάποιο νόσημα δυσαπορρόφησης (όπως το ΣΕΕ), οι θηλάζουσες και οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Καλές πηγές ασβεστίου είναι το γάλα, το γιαούρτι και το τυρί. Ωστόσο υπάρχει μεγάλη ποικιλία στην αγορά, μη γαλακτοκομικών τροφίμων, τα οποία είναι εμπλουτισμένα και περιέχουν μεγάλη ποσότητα ασβεστίου και επομένως θα πρέπει να τα συμπεριλάβεις στη διατροφή σου ώστε να καλύψεις τις ανάγκες σου σε ασβέστιο.

Πίνακας 2: Περιεκτικότητα Ασβεστίου σε διάφορα τρόφιμα

Παρόλα αυτά οξαλικά (που βρίσκονται στο σπανάκι, στο ραβέντι, στην γλυκοπατάτα και στα καρύδια) και φυτοχημικά (που βρίσκονται στα προϊόντα ολικής, στους σπόρους και τους ξηρούς καρπούς) δυσκολεύουν την απορρόφηση το ασβεστίου.

Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι εάν αφήσεις για λίγη ώρα αυτά τα τρόφιμα στο νερό ή εάν τα καταναλώσεις μαζί με τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη C τότε μειώνεται η επίδρασή τους στην απορρόφηση. Για τα άτομα που δεν πιάνουν την συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη (RDA) σε ασβέστιο, η συμπληρωματική χορήγηση μπορεί να βοηθήσει.

Ωστόσο, θα πρέπει να συζητηθεί με έναν επαγγελματία υγείας, καθώς, η υπερβολική συμπληρωματική χορήγηση ασβεστίου έχει συσχετιστεί με τον σχηματισμό λίθων στο ουροποιητικό σύστημα ή στους νεφρούς, με υπερασβεστιαιμία, με ανεπάρκεια σιδήρου και άλλων δισθενών ανόργανων στοιχείων, και με δυσκοιλιότητα.

Ποια η συμβολή της βιταμίνης D;

Είναι καλά αναγνωρισμένο ότι η βιταμίνη D παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην προστασία των οστών- κυρίως μέσω της αύξησης της απορρόφησης του ασβεστίου και της υποστήριξης των μυών, το οποίο μειώνει τον κίνδυνο για ραχίτιδα, οστεομαλακία και πτώσεις. Επισημαίνεται ότι ακόμα και αν έχεις μία δίαιτα πλούσια σε ασβέστιο αλλά έχεις ανεπάρκεια βιταμίνης D, το ασβέστιο δεν μπορεί να απορροφηθεί.

Η βιταμίνη D προσλαμβάνεται από τη διατροφή ή τον ήλιο. Περίπου το 90% των αναγκών σου συντίθεται στο δέρμα- αυτή είναι γνωστή ως D3 (χοληκαλσιφερόλη)- ενώ το υπόλοιπο 10% προέρχεται από τα τρόφιμα – D2 (εργοκαλσιφερόλη).

Τρόφιμα που περιέχουν βιταμίνη D, εκτός από τα εμπλουτισμένα, είναι κυρίως ζωικής προέλευσης και είναι λίγα αυτά τα οποία είναι φυσικά, υψηλά σε βιταμίνη D:

Πίνακας 3:

Κίνδυνο για ανεπάρκεια βιταμίνης D έχουν άτομα με μικρή έκθεση στον ήλιο, π.χ. μωρά, ηλικιωμένοι, όσοι καλύπτουν το δέρμα τους για θρησκευτικούς λόγους, άτομα με σκούρο δέρμα και εγκυμονούσες ή θηλάζουσες γυναίκες που έχουν αυξημένες ανάγκες σε ασβέστιο. Επιπλέον, ασθένειες του ήπατος και των νεφρών μπορούν να παρεμποδίσουν την παραγωγή της βιταμίνης D, καθώς η ενεργοποίησή της συμβαίνει στα συγκεκριμένα όργανα.

Οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) και το Ινστιτούτο Ιατρικής στην Αμερική (Institute of Medicine), έχουν οριοθετήσει την 30 τιμή της 25(ΟΗ)D>50nmol/L να είναι επαρκής και ευεργετική στη μείωση του κινδύνου κατάγματος, ενώ τιμές <30 mmol/L ορίζουν την ανεπάρκεια.

Βιβλιογραφία

Hong AR, Kim SW. Effects of Resistance Exercise on Bone Health. Endocrinol Metab (Seoul). 2018;33(4):435–444. doi:10.3803/EnM.2018.33.4.435
L. Kathleen Mahan, S. E.-S. 2014. Krause’s Κλινική Διατροφή, Αθήνα, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας.
Ιωάννης Διονυσιώτης, Α. Κ., Μερόπη Κοντογιάννη, Χρήστος Κοσμίδης, Καλλιόπη Λαμπροπούλου Αδαμίδου, Ειρήνη Λαμπρινουδάκη, Γεώργιος Λυρίτης, Κωνσταντίνος Μακρής, Αλεξία Μπαλανίκα, Χρήστος Μπαλτάς, Φωτεινή Παπαδοπούλου, Ιωάννης Σταθόπουλος, Κωνσταντίνος Σταθόπουλος, Συμεών Τουρνής, Γεώργιος Τρόβας. 2018. Κατευθυντήριες γραμμές για τη διάγνωση και αντιμετώπιση της Οστεπόρωσης στην Ελλάδα, Αθήνα, Μονογραφίες ΕΛΙΟΣ.
Lixandrão ME, Ugrinowitsch C, Berton R, et al. Magnitude of Muscle Strength and Mass Adaptations Between High-Load Resistance Training Versus Low-Load Resistance Training Associated with Blood-Flow Restriction: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sports Med. 2018;48(2):361–378. doi:10.1007/s40279-017-0795-y
Palombaro KM, Black JD, Buchbinder R, Jette DU. Effectiveness of exercise for managing osteoporosis in women postmenopause. Phys Ther 2013; 93:1021-5.
Knoke JD and Barrett-Connor E (2003). Weight loss: a determinant of hip bone loss in older men and women. The Rancho Bernardo Study, Am J Epidemiol, 15, 158(12): 1132-8
Finklestein J et al (2008). Bone Mineral Density Changes during the Menopause Transition in a Multiethnic Cohort of Women. J Clin Endocrinol Metab, 93(3) 861-8
Ström O et al (2011). Osteoporosis: Burden, healthcare provision and opportunities in the EU: A report prepared in collaboration with the International Osteoporosis Foundation (IOF) and the European Federation of Pharmaceutical Industry Associations (EFPIA). Arch. Osteoporos. 6, 59-155
Prentice A (2004). Diet, nutrition and the prevention of osteoporosis, Public Health Nutrition, 7(1A), 227-43
Welten DC et al (1995). A meta-analysis of the effect of calcium intake on bone mass in young and middle-aged females and males. J Nutr, 125:2802-12
Department of Health, Dietary Reference Values for Food Energy and Nutrients for the United Kingdom. HMSO, 1991
Siegenberg D et al (1991). Ascorbic acid prevents the dose-dependent inhibitory effects of polyphenols and phytates on nonheme-iron absorption. Am J Clin Nutr, 53(2), 537-41
Committee to review dietary reference intakes for vitamin D and calcium. Food and Nutrition Board, Institute of Medicine (2010). Dietary Reference Intakes for calcium and vitamin D. Washington, DC: National Academy Press
Holick (2005). J Nutr 135 (11), 2739S-48S
Public Health England and Food Standards Agency (Revised 2017). The National Diet and Nutrition Survey. Results from years 1-4 (combined) from the rolling program (2008/09 – 2011/12)
Scientific Advisory Committee on Nutrition (2016). Vitamin D and Health Report, available at: www.gov.uk/government/groups/scientific-advisory-committee-on-nutrition
Heaney RP and Rafferty K (2001). Carbonated beverages and urinary calcium excretion. Amer J Clin Nutr 74:343-7
Campos-Obando N et al (2017). Serum Phosphate is associated with fracture risk: The Rotterdam Study and MrOS. J Bone and Mineral Research, 32(6): 1182-93
Whisner CM and Castillo LF (2018). Prebiotics, Bone and Mineral Metabolism. Calcif Tissues Int. 102(4): 43-79
van den Heuvel E. et al. (2000). Trans-galacto-oligosaccharides stimulate calcium absorption in postmenopausal women. J Nutr 130: 2938-2942

Μοιραστείτε το άρθρο: